همشهری آنلاین: برای دیدار و گشت و گذار در این شهر باید پیاده‌روی یا حداکثر دوچرخه را انتخاب کرد تا هم تجربه یزدگردی مشابه زندگی مردمانش باشد و هم نکته‌های ظریف شهر خشت وگلی کویر مرکزی ایران از دست نرود. ضمن اینکه باید خودتان را آماده کرده باشید که یک روز تمام فقط خشت و گل و بناهای قدیمی و خاطره‌انگیز ببینید. این را به آن دلیل می‌گویم که آنهایی که فقط از جنگل و جاهای سرسبز و هیجان‌انگیز لذت می‌برند، ممکن است وسط این دید و بازدید شهری بی‌حوصله شوند!
چطور به یزد برسیم؟
برای رسیدن به یزد که فاصله‌اش تا تهران حدود ۶۵۰ کیلومتر است می‌توانید هواپیما، قطار یا خودروی شخصی را انتخاب کنید. با هواپیما تا یزد حدود یک ساعت و ۲۰ دقیقه در راه خواهید بود. با قطار هم می‌توانید به یزد برسید. با قطار معمولی نه ساعت و با قطار تندرو شش ساعت در راه خواهید بود.
توصیه ما در این فصل مسیر جاده‌ای و البته خودروی شخصی است چون می‌توانید پس از گذشتن از شهرهای قم، کاشان، اردستان، نائین، اردکان، میبد و اشکذر و گشت‌وگذار در آنها به یزد برسید. برای ماندن در یزد اصلا نباید نگران بود زیرا علاوه بر مهمان‌نوازی این مردم کویری، شهر دارالمومنین پر از هتل و مهمانسراهایی است که بیشتر با شکل و شمایل سنتی‌شان میزبان شما هستند.
پیشنهاد ما این است که اگر به دلیل قیمت بالای برخی از این هتل‌های سنتی نخواستید در آنها اقامت کنید، حتما به هتل فهادان سری زده و در کنار جوی باریکی که از داخل آن می‌گذرد، دست و رویتان را آبی بزنید. مهم‌ترین نکته‌ای که ما در سفر به شهر بادگیرها به شما توصیه می‌کنیم، توجه و دقت شما به رعایت هنجارهای مذهبی است؛ چراکه این شهر علاوه بر مسلمانان، زرتشتیان معتقدی هم دارد.
روز اول: شهرگردی
برای آغاز دید و بازدید، قبل از هرکاری ماشین را جایی پارک کنید و مثل توریست‌های خارجی‌ای که حتما در شهر می‌بینیدشان، کوله پیاده‌روی بردارید.
توصیه ما این است که پیاده‌روی را بعد از عبور از بافت قدیمی شهر از حوالی محله فهادان شروع کنید. خانه عرب‌زاده(موزه سکه)، خانه نواب وکیل، زندان اسکندر (مدرسه ضیائیه)، هتل موزه فهادان، خانه لاری‌ها، مسجد جامع، حمام و بازار خان، آب انبار، مجموعه امیر چخماق، زورخانه، موزه آب، باغ دولت‌آباد، میدان مارکار، آتشکده و موزه آینه و روشنایی از جمله محل‌هایی هستند که در یزدگَردی یک روزتان که احتمالا از یک صبح تا غروب طول خواهد کشید، تماشا خواهید کرد.
نه! اشتباه نکنید، وارد یک محوطه باستانی که مردمانش صدها سال است که رفته‌اند و نیامده‌اند نشده‌اید؛ اینجا زندگی جریان عادی خودش را دارد و البته به‌روز هم شده؛ طوری که هر لحظه ممکن است بنز آخرین سیستمی از کنار شما رد شود! بسته به حوصله و کندکاوتان، یک تا سه ساعتی طول می‌کشد. بافت قدیمی شهر خود به تنهایی موزه‌ای است که می‌توان حتی یک روز کامل را صرف گشت‌وگذار و تماشا در آن کنید.
مجموعه امیر چخماق
امیر جلال‌الدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری و حاکم یزد با کمک همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه‌ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهم‌تر مسجد امیرچخماق را بنا کرد. سنگ نصب شده در کریاس مسجد به طرف میدان، شبکه‌های ظریف از کاشی‌های معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با طاقنمای مقرنس‌کاری و... این مسجد را که در قرن هشتم هجری قمری بنا نهاده شده، از نظر زیبایی بعد از مسجد جامع قرار می‌دهد. در محوطه این مجموعه فرصت یک عکس یادگاری را از دست ندهید، ضمن اینکه باید برای بالا رفتن از مناره‌های تکیه امیرچخماق و البته تماشای مجموعه بلیت تهیه کنید.
موزه آب
خانه کلاهدوزها یکی از آنهاست که از ده سال قبل در اواسط خیابان مجاهدین و نزدیکی میدان امیرچخماق تبدیل به موزه آب این شهر شده. در داخل دیوارهای آینه‌کاری شده دورتادور حیاط تا سه طبقه زیر زمین، از ابزار اندازه‌گیری حجم آب و ظروف حمل آب گرفته تا وقف‌نامه‌های قدیمی و کتابچه میرآب‌ها نگهداری و نمایش داده می‌شود. موزه آب یزد بهترین محل در کشور است که می‌توان در آنجا سیستم مهندسی ایرانیان در حفر قنات و دستیابی و نگهداری آب را از نزدیک دید. این موزه هر روز برای بازدید گردشگران از هشت صبح تا هفت بعدازظهر باز است.
مسجد جامع
اینجا نماد دارالمومنین است؛ مسجد جامعی که یکی از با ارزش‌ترین یادگارهای تاریخی هنری و گنجینه‌ای از معماری اسلامی است. بانی ساختمان اصلی مسجد را علاءالدوله گرشاسب آل بویه در قرن ششم هجری قمری می‌دانند ولی مسجد فعلی مربوط به آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری است.
از امتیازات هنری و معماری این مسجد می‌شود به قدرت و استواری کاشی‌کاری‌های نفیس و جالب، سردر بلند، دو کتیبه نفیس یکی به خط کوفی و دیگری به خط ثلث روی کاشی لاجوردی معرق در کنار سردر باشکوه، دو مناره زیبا و تزئینات کاشی‌کاری شده دیوارهای داخلی شبستان و زیر گنبد و خارج گنبد اشاره کرد. حتما برایتان جالب است که بدانید آب سرداب زیر مسجد که بعد از پایین رفتن از ۶۴ پله به آن می‌رسید، ۳۰ کیلومتر دورتر و از قناتی در مهریز بیرون می‌آید.
موزه سکه
موزه سکه و مردم شناسی حیدرزاده یا همان خانه عرب‌زاده که از بناهای قدیمی دوره قاجاریه است، اگرچه به خانه‌های دیگر محله فهادان شباهت دارد، گچبری‌ها و نقش‌های اسلیمی و تزئینات چوبی و کریاس آن را تبدیل به موزه‌ای زیبا کرده. علاوه بر این تماشای قدیمی‌ترین قفل‌ها، زینت‌آلات نقره، تسبیح، زنجیر، انگشتر، ترازو، قپان، منقل و سماور و قباله معاملات ملکی و نامه‌های مختلف را در این موزه از دست ندهید. این موزه از ساعت نه صبح تا نه شب- به جز ساعات دو تا چهار بعداز ظهر- برای بازدید عموم باز است.
زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه
این ساختمان مشهور به زندان اسکندر است و حدود هشت قرن قدمت دارد. گنبد بلند و خشتی این بنا دارای تزئینات و آرایش گچبری است که با نقاشی با آبرنگ طلایی و لاجوردی زیباتر شده. بانی این بنا شرف‌الدین علی رضی است. گفته می‌شود اسکندر این زندان را پس از ورود به ایران در یزد قدیم همچون قلعه‌ای برای زندانیان و بازماندگان دولتی ساخته است. احتمال زیادی وجود دارد که زندان اسکندر بقایای یکی از خانه‌های خاندان رضی و گنبد باقیمانده بقعه قبور آنها باشد. زمانی که به تماشای زندان اسکندر رفتید، حتما به کارگاه‌های پارچه‌بافی‌ای که در کنار ساختمان زندان قرار دارد، سری بزنید و پارچه‌های دستباف و سفره‌های سنتی سوغات بیاورید.
خانه لاری‌ها
خانه لاری‌ها یکی از خانه‌های اعیانی کل ایران است که شاید تنها در محله فهادان بشود سراغش را گرفت. مالک این خانه حاج ابراهیم لاری بوده که در دوره قاجار همراه با اهل اندرونی در این خانه زندگی می‌کرده است. اتاق‌های دورتادور حیاط در چهار فصل سال محل سکونت اعضای خانواده بوده که بنا به زاویه تابش نور خورشید و دمای اتاق‌ها به موقع خود مورد استفاده قرار می‌گرفتند. شاید دلیل مشهور شدن این خانه علاوه بر درختان درهم تنیده انگور و اتاق آینه‌اش، اتاق نقاشی آن باشد که روی دیوارها و سقفش تصاویر زیبایی از زنان اروپایی کشیده شده. در وسط حوضِ خانه تخت بزرگ چوبی‌ای قرار دارد که بعد از ظهرهای تابستان به دلیل خنکی‌اش محل نشستن صاحبخانه و مهمانانش بوده است.
باغ دولت‌آباد
اگر تا به حال همه آنچه در یزد دیده‌اید اشیای عتیقه و خانه‌های قدیمی بود، در باغ دولت‌آباد علاوه بر اینها فرصت دارید که از طبیعت سبزی لذت ببرید که کمتر رنگ آن را در دیگر نقاط شهر دیده‌اید. باغ دولت‌آباد در فاصله دورتری از مکان‌های دیدنی قرار دارد که آنها را پشت سرگذاشتیم و بهتر است اگر خودرو در اختیار ندارید، برای رسیدن به آنجا تاکسی سوار شوید. جالب‌ترین بنای مجموعه را عمارت هشتی و بادگیر تشکیل می‌دهد که نمونه کاملی از تلفیق جریان آب و هوا برای خنک کردن طبیعی خانه‌های کویری است. بادگیر باغ دولت‌آباد با ۳۳ متر بلندی از سطح زمین شاهکار مهندسی و بلندترین بادگیر جهان است. در باغ دولت‌آباد می‌توانید به سمت چپ و پشت درختان انگور باغ بروید و روی تخت و نیمکت‌های چوبی آن طعم فالوده یزدی و بستنی سنتی را هم تجربه کنید.
آتشکده باستانی
آتشکده‌های یزد بهترین جا برای دیدن یادگارهای دین زرتشت هستند، آتشکده مارکار آتشی با قدمت دوران ساسانی را در دل خود دارد. آتش در محفظه‌ای بلندتر از سطح زمین در اتاقی نسبتا وسیع و دور از تابش خورشید قرار گرفته و اتاق‌هایی برای مراسم نیایش دور آن طراحی شده است. مارکار هر روز به جز روزهایی که برای انجام مراسم مذهبی تعطیل می‌شود، برای بازدید عموم باز است.
حواستان باشد که به در بسته نخورید. زمانی که برای بازدید به محل آتشکده رفتید، بهتر است در حد امکان از پوشیدن لباس‌های تیره خودداری کنید و تا می‌توانید به ویترین‌ها، عکس‌ها و اشیا دست نزنید. ساعت بزرگ مارکار یا میدان ساعت یزد هم در نزدیکی این آتشکده قرار دارد.
دخمه زرتشتیان
دخمه زرتشتیان آخرین محل تاریخی‌ای است که شما در بازدید از یزد و در مسیر پیشنهادی ما به آنجا می‌رسید. دخمه، جایگاه قراردادن اجساد درگذشتگان زرتشتیان است که در جنوب شهر یزد و بربلندی‌های صفائیه قرار دارد. در آیین زرتشت مردگان زیر خاک دفن نمی‌شده‌اند و در این جایگاه‌های سنگی قرار می‌گرفته‌اند تا اجساد خاک را نیالایند.
روز دوم: طبیعت‌گردی
می‌توانید روز دوم به سمت باغ‌های سرسبز انار و بادام تفت و روستای ییلاقی «ده‌بالا» در دامنه کوهی که مثل شیر میلیون‌ها سال است که نشسته و به کویر چشم دوخته بروید. مهریز با کوه‌ریگ، ابرکوه با سرو باستانی و اردکان هم با مجموعه زیارتگاه «پیردختر» – در راه برگشت به اصفهان- انتظار شما را می‌کشند!
ده بالا و دره‌گاهان: در ۴۵ کیلومتری شهر یزد و در محدوده شهر تفت، روستایی کوچک و ییلاقی هست به نام ده بالا که طرفدار زیادی هم دارد چون هوای خنکی دارد و سرسبز و باصفاست. نکته اینکه ده‌بالا با دمای ۱۰ تا ۲۰ درجه خنک‌تر از شهر یزد، غافلگیرتان خواهد کرد. این ایام سال هم فرصت دارید که خودتان را به منطقه دره‌گاهان برسانید و در دل کویر، یک آبشار فصلی را که ناشی از آب شدن برف‌های شیرکوه و قله طزرجان است ببینید. وجود سنگ‌های مساعد برای صخره نوردی در کنار این آبشار، اینجا را محبوب کوه‌نوردها کرده.
کوه ریگ: منطقه‌ای است در محله بغدادآباد مهریز که طی سالیان طولانی و چند صد سال پیش بر اثر وزش باد و جمع شدن توده عظیمی از شن کنار یک کوه به وجود آمده.
سرو ابرکوه: این سرو نخستین اثری است که در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسیده و عمرش ۴ هزار سال یا بیشتر تخمین زده می‌شود. زیارتگاه پیر سبز (چَک چَک) : زیارتگاه پیر سبز در ۵۲ کیلومتری شمال شرقی یزد در نزدیکی شریف‌آباد (اردکان) در دامنه کوهی، در یک سراشیبی تند و در دره عمیقی در بخش «خرانق اردکان» قرار دارد.
گفته می‌شود نام «چک چک» یا به گویش زرتشتیان یزد «چک چکو» از صدای قطره‌های آبی گرفته شده که از صخره‌ای می‌چکند. بر اساس باورهای مردم، این مکان مقدس جایگاه پنهان شدن «حیات بانو یا نیک بانو»، یکی از شاه‌دخت‌های ساسانی است که هنگام حمله به این مکان گریخته و پناه گرفته بود و بعدها چوپانی او را در خواب می‌بیند و نیک بانو به او می‌فرماید تا بنای پیر سبز را بنیان گذارد. در این نیایشگاه درخت کهنسالی وجود دارد که به باور زرتشتیان، این درخت عصای نیک بانو، دختر یزد گرد- آخرین پادشاه ساسانی- است که پس از فرورفتن در زمین به درخت بزرگی تبدیل شده است.
نیایشگاه پیر سبز امکانات رفاهی‌ای مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق دارد که برای استراحت ساخته شده‌اند و به آنها «خیله» می‌گویند. در داخل یکی از اتاق‌ها هم چاهی به عمق بیش از ۵۰ متر وجود دارد که زرتشتیان به نیت برآورده شدن حاجتشان، نخی را بر دور طناب این چاه گره می‌زنند.
نظر شما